EVİRGEN | KARAMAN | ŞİŞDAĞ
Hukuk & Danışmanlık
İZİKAD Üyesi

Yapay zeka uygulamaları her geçen gün gelişmekte, büyük veri toplama ve depolama araçları hayatımızın her alanına biz farkında olmaksızın müdahale etmektedir. Yapay zeka tarafından üretilen bilgi ve verinin ortaya çıkaracağı “hukuki sorumluluk” problemi önümüzdeki yılların en önemli meselelerinden biri olacaktır.

2022 itibari ile dünyada internet kullanıcı sayısı 5,5 milyar, gün içerisinde gönderilen e-posta sayısı yaklaşık 300 milyar, bir günde Google’da yapılan günlük arama sayısı ise 3.5 milyara ulaşmıştır. Tüm dünyada gün içerisinde milyarca veri kıtalararası dolaşmaktadır. Gelişen bilgi ve iletişim teknolojileri kapsamında internet aramaları, web sayfaları, sosyal medya uygulamaları, akıllı telefon ve cihazlar, sensörler ve daha birçok yöntem ile veri toplanmaktadır. Bu verilerin hız, çeşitlilik, kapasite, değer ve büyüklük yönünden toplanması sonucu büyük veri ortaya çıkmakta ve tüm dünyada büyük kurum ve kuruluşlar büyük veriden artı değer sağlamaktadır. Günümüzde araştırma, ulusal güvenlik, yönetim politikaları, tüketici alışkanlıkları, ticari faaliyetler gibi çeşitli alanlarda büyük veriden ve yapay zekadan faydalanılmaktadır. Ancak bu durum korunma ve yönetim risklerini beraberinde getirmektedir.

Büyük veri; koruma ve yönetim riskleri ile kişisel verilerin korunması, mahremiyet ihlali, denetim ve yaptırım sorunlarını doğurmaktadır. Üstelik günümüzde birçok veri kıtalararası dolaştığı için bu problem uluslararası bir hukuk sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Gelecekte, bir firmanın yapay zeka tarafından üretilen bir bilgi veya ürünü kullanması halinde ceza kanunu kapsamında yargılanması düşünülebilir mi? Bu sorunun cevabının “evet” olması oldukça muhtemeldir.

Hukuk hizmetlerinin geleceği konusunda dünyanın en çok alıntı yapılan yazarlarından Richard Susskind 1996’da yayınlanan “The Future of Law” adlı kitabında, gelecekte avukatların ve müvekkillerin e-posta yoluyla iletişim kuracağını öngörmüştür. Bu bilgi 1996 yılı için oldukça çarpıcı ve mevcut düzene aykırıydı. Ancak günümüzde avukatlık mesleğinde yalnızca iletişim bakımından değil, duruşmaların takibi, toplantıların organizasyonu, dosyaların klasörlenmesi, dava açılması ve takibi dahi teknoloji ile çözülebilir hale gelmiştir. Profesör Susskind “Online Cours and the Future of Justice” adlı yeni kitabında ise, yapay zeka teknolojilerin hukuk sektöründe on yıllık yakın bir zamanda büyük bir değişiklik getireceğini ve bildiğimiz şekliyle hukuk sistemlerini dönüştüreceğini iddia etmektedir.

Günümüzde dava dosyalarının otomatik karar alma mekanizmaları ile çözülüp çözülemeyeceği, “yapay zeka yargıçları”nın hukuk sisteminde kullanılabilirliği üzerine çalışmalar yapılmaktadır. 2019 yılı içinde Çin’de geliştirilen “Yapay Zeka Yargıç” modeli ile davaların yürütülmesi işlemlerinde yapay zeka tarafından yasal destek sağlanmaktadır. Yapay zekanın hakimlerin iş yükünü azalttığı ve daha verimli çalışmalarını katkı sağlayarak verdikleri kararların kalitesinin artmasına yardımcı olduğu belirtilmektedir.

Avrupa Birliği ise konuya ihtiyatlı yaklaşmaktadır. Mevcut yapay zeka uygulamaları, etik kuralları sert algıladığından davalarda adalet ve hakkaniyeti tesis edecek kararlar vermesi zordur. Dolayısıyla ortaya etik kuralların ihlali problemini çıkarmaktadır. Yapay zekanın, davanın taraflarının şahsi durumlarını, etik kuralları ve kişiyi suça yöneltebilecek diğer faktörleri gerektiği şekilde dikkate alıp değerlendiremediği ve bu sebeple de aldığı kararların doğruluk payını saptamada risk taşıdığı dile getirilmektedir. Londra’da yapılan bir araştırmada bilgisayarlar tarafından verilen kararların doğruluk payı %70 olmuştur. Bu oran, mevcut yapay zeka yazılımları ile adil sonuçlar alınma olasılığının düşük olduğunu göstermektedir.

Yapay zekanın insanlığa hizmet edebileceği en önemli alanlardan biri, adaletin sağlanması için gerçekleştirilen yargılama faaliyeti ve hukuki düzenlemelerdir. Yargılamanın çeşitli aşamalarında yapay zekadan faydalanılması hakimler ve avukatlar üzerindeki iş yükünü azaltacak, doğru yazılımlar ile kararların doğruluk oranı artırılabilecektir. Etik kurallar içerisinde kalmak, kişilik haklarına, kişisel verilerin korunması kurallarına dikkat edilerek bu prensiplere göre yapay zeka uygulamalarının geliştirilmesi gerekmektedir. Önümüzdeki yıllarda çevrimiçi mahkemeler, yapay zeka tabanlı küresel hukuki işler, sanal gerçeklikte hukuki eğitimler hayatımızın içerisinde olacaktır.