TİM DANIŞMANLIK
danismanlik@tim.com.tr
www.tim.com.tr

     Altının kimyasal simgesi, esasen altının Latince isminden “Aurum“ kelimesinden gelmektedir.  Latincede “parlayan gün doğumu” anlamını taşımaktadır. Dünya üzerinde katışık olmayan ve tek başına bulunan yegâne madendir. Toz veya küçük parçacıklar halinde bulunan altın, yerkürede milyonda 0.001 oranında bulunmaktadır. Altın asitlere karşı da dayanıklı bir madendir. Ayrıca paslanmayan ve bu nedenle alerjen olmayan bu maden iletkenlik konusunda da üçüncü sırada yer almaktadır. İşte bütün bu özelliklerinden dolayı altın tarih botunca çok kıymetli olmuştur.

     İnsanlık tarihinde altının MÖ 4000’li yıllarda kullanılmaya başladığını görüyoruz. Mısırlılar, İranlılar, Yunanlar, Makedonlar, Asuriler, Sümerler ve Lidyalılar Amerika kıtasında İnkalar ve Aztekler tarihleri boyunca altını ziynet eşyası veya değişim aracı olarak kullanmış toplumlardır. Türkler İslamiyet’i kabule kadar kase, vazo, tabak gibi objelerin yapımında kullanmıştır.

     Altın elde edildikten sonra rafineriler tarafından külçe haline getirilip piyasaya sürülmektedir. Altın için uluslararası geçerli saflık dereceleri 999.9/1000, 999.0/1000 ve 995.0/1000 olarak belirlenmiş ons veya gram olarak üretilen külçeler rafinerilerin sertifikaları ile satışa sunulur.

     Altın fiyatları ons birim ve dolar değeri üzerinden fiyatlanmaktadır. 1 ons 31.1034807 gramdır. Altın 24 saat esasına göre finans piyasalarında işlem görmektedir. Altın için her iş gününde sabah ve akşam olmak üzere LME bünyesinde iki defa fixing yapılmaktadır. Burada belirlenen fiyatlar yapılmış olan sözleşmelere ve kredilere referans fiyat oluşturmaktadır.  

     Ülkemizde 1989 yılında TCMB tarafından altın ithalatı yapılmaya başlanmış ve bankalar aracılığıyla ziynet eşyası imal eden kuyumculara satışı yapılmıştır. 1995 yılında ise İstanbul altın borsası kurulmuş ve üyelerinin altın ithalatı yaparak satışı için gerekli yasal düzenlemeler yapılmıştır. İAB 2013 yılında kapatılarak BİST bünyesine devredilmiştir. BİST içerisinde Kıymetli Taşlar ve Kıymetli Madenler piyasası adı altında organize edilmiştir. Bu piyasanın içinde Kıymetli madenler piyasası, Kıymetli madenler ödünç piyasası, Elmas ve kıymetli taş piyasası olmak üzere 3 piyasa bulunmaktadır. Aynı gün işlemlere fiziki teslimat yapan dünyadaki tek borsadır. 24 saat esasına göre çalışmaktadır.

     Dünya piyasasında spot (peşin işlemler), forward, swap ve opsiyon işlemleri tezgah üstü piyasalarda, future (vadeli işlem kontratları) ve opsiyon kontratları ise organize piyasalarda (borsalarda) işlem görmektedir.

     Altın para haricinde faizi olan tek metadır. 1989 yılında LBMA tarafından altın için 1, 2, 3, 6 ay ve 1 yıllık faiz oranları belirlenmekte ve GOFO (gold forward rate) adı altında ilan edilmektedir. Vadeli işlemler için bu faiz oranları kullanılmaktadır. Borsalarda işlem gören kontratlar 100 TROY ONS (995.0/1000 saflıkta) veya mini kontratlar olak 33,2 TROY ONS büyüklüklerinde olmaktadır. Dünyada COMEX, CBOT, NYSE Liffe , NYMEX, TOPİX vadeli işlemlerin en çok yapıldığı borsalardır. Bu borsalarda her yılın şubat, nisan, haziran, ağustos, ekim ve aralık aylarına kontratlar bulunmaktadır. Borsalar talep halinde bu dönemlerde değişiklik yapabilmektedirler.

     Altın bankacılığı genelde Londra ve Zürih merkezli olarak yapılmaktadır. Londra daha çok Spot ve Swap işlemlerinde, Zürih ise Spot ve Altın Kredisi konularında daha faaldirler. Swap işlemleri çoğunlukla convertable(dönüştürülebilir) paralar veya başka madenler için yapılmaktadır. Kredi işlemleri ise ons altın miktarı üzerinden yapılmakta ve faizi de altın olarak tahsil edilmektedir. Ülkemizde bankalarımız altın hesapları açabilmektedir. İsteyen bankadan gram olarak hesabına altın alıp bankaya yine hesabından gram olarak satabilmektedir. Ayrıca bankalarımız müşteri hesaplarından 3 gün önceden talep etmek suretiyle fiziki altın teslimatı da yapabilmektedir. Bu konudaki şartlar ve uygulamalar her bankaya göre değişmektedir.

     Altının Türk Lirası olarak değerini hesaplayacak olursak 1 ons altının 1710 USD olduğunu varsaydığımızda 1710/31.1034807=54.9778  1 gram altının dolar cinsinden karşılığıdır. Bunu dolar fiyatıyla çarparsak 54.9778x 6.9000=379.35 bir gram altının TL karşılığını buluruz. 10 gr 995.0/1000 saflıkta bir külçenin ederini ise 379.35x0.995= 377.45    10grx377.45=3774.50  şeklinde buluruz.

     Altında ayar genelde ülkemizde ziynet eşyalarında kullanılmaktadır. Ayar denilen ölçümleme esasen ilk olarak orta doğuda kullanılmış ve kullanılmaya devam edilmektedir. Karat olarak da adlandırılan bu ölçü birimi 24/24 ayarını saf altın olarak kabul etmekte ve 22, 18, 14 ve 8 ayara kadar değişik ülkelerde minimum ayar olarak kabul görmektedir.

     Ülkemizde genelde 22 ayar ve 18 ayar olarak ziynet eşyası üretilmektedir. 22 ayar demek 22/24=0,91667 yani 0,91667/1000 saflıkta altın demektir. Eğer 22 ayar bir bilezik alacaksanız kuyumcu bunu tarttığında diyelim ki 10 gram geldi. İçindeki saf altın miktarı 10grx0.91667=9.1667 gram altın ve sertleştirmek için kullanılmış diğer madenler vardır. Gram fiyatının 380 TL olduğunu varsayarsak 9.1667x380=3.483.35 TL bu bileziğin içindeki altın miktarının ederidir. Bunun üzerinde kuyumcunun talep etmiş olduğu fiyat işçilik bedeli ve kendisinin karıdır.

     Yine hane halkının tasarruf yapmak amacıyla aldığı cumhuriyet altını da aynı saflıkta 22 ayardır. Cumhuriyet altınının 2 şekli bulunmaktadır. Meskuk kalın ve kenarları tırtıklı, Ziynet ise ince dövülmüş diye tabir edilir. Ağırlığı 6.61 gram çapı ise 3 cm’dir. Çeyrek ¼, yarım ½, Tam ve beşlik (beşi bir yerde) olarak basılır. Basmaya tek yetkili kuruluş darphanedir. Ne zaman basıldığı ise ilk basım tarihi olan 1923 yılına ilave edilen sayılı ile belirlenir.

     Ön yüzünde Atatürk resmi arka yüzünde buğday başakları ve 1923 onunda altında bir sayı vardır. Basım yılı 1923 ve altında 96 varsa bu altın ikisinin toplamı olan 2019 yılında basılmıştır. Ülkemizde her yıl 10 ila 15 milyon adet Cumhuriyet altını basılmaktadır. Bu altınlardan alırken yeni basım olmasına dikkat etmek gerekmektedir. Eskilerin yıpranması dolayısıyla gramajında eksilmeler olabilmektedir.

     Altına sevdalı toplum olduğumuz bir gerçektir. Ancak yatırımlarımız yaparken bilinçsiz yapmamız dolayısıyla esasen kar ettiğini zanneden toplumumuz çoğunlukla zarar etmektedir. Örneğin bilezik alarak tasarruf edenler, bileziklerini bozdururken ödediği işçilik kadar zarar etmektedir. Cumhuriyet altınında işçilik olmamasına rağmen işçilik adı altında fiyatlara ilave yapılmaktadır. Bunlar yatırımcıların doğrudan zararlarıdır. Tabii ziynet eşyalarında ve külçelerde yapılan hileleri de unutmamamız gerekir.

     Özellikle düşük ayarda üretim yapıp üzerine yüksek ayar damgası vurmak gibi. Satın alırken 22 ayar diye alıp satarken bunun ayarı düşük denilip 21 ayardan hesaplanarak nakde çevrilmesi gibi konular altına yatırım yapılırken göz ardı edilmemesi gereken konulardır. Diğer taraftan düşük ayarlı bir altın ziynetin veya bileziğin üzerinin sadece çok ince bir tabaka yüksek ayarla kaplanması en çok rastlanan hile şeklidir.

     Bu güne kadar dökülmüş en ağır külçenin 250 KG olduğunu, altının  yenilebilir olduğunu, bütün kıtalarda altın bulunduğunu, kanımızda 0,2 mg altın olduğunu, Güneşin on milyonda 6’sının altından oluştuğunu, okyanuslarda 20 milyon ton altın olduğunu, alyanslarınızı çıkarıp takarken her yıl 6 mg eksildiğini, dünyanın çekirdeğinde bulunan altınla dünyanın 50 cm kalınlığında altınla kaplanabileceğini, olimpiyat madalyalarının 413 gr olduğunu ancak bunun sadece 6 gramının altın olduğunu, okaliptüs ağacı yapraklarında eser miktarda altın bulunduğunu da bilgilerinize aktarmak isterim.